POWSTANIE LISTOPADOWE 1830 -1831

Geneza powstania listopadowego

Przyczyn wybuchu powstania listopadowego należy upatrywać w sytuacji, jaka panowała w Europie Zachodniej przed jego wybuchem.

 Fala walk narodowowyzwoleńczych, jaka "przetoczyła" się po Europie, oraz skutki nieurodzaju w 1830 zaowocowały podniesieniem polskiego sztandaru wyzwoleńczego.

 Odzyskanie niepodległości przez Greków w 1829, Belgów w 1830 oraz wybuch rewolucji we Francji spowodowały, że nastrój rewolucyjny zapanował w Warszawie. 

Wzrost niezadowolenia w Królestwie Polskim z rządów cara Mikołaja I (łamanie konstytucji, wprowadzenie cenzury) i Wielkiego Księcia Konstantego (wprowadzenie kar cielesnych) spowodowały, że lud warszawski występował przeciwko wojsku carskiemu. Zaczęto organizować manifesty.

Kolebką insurekcji była założona w 1828 roku Szkoła Podchorążych Piechoty, która za cel postawiła sobie powstanie zbrojne. 

Na czele organizacji stanął podporucznik Piotr Wysocki. 

PIOTR WYSOCKI

Momentem decydującym o rozpoczęciu działań zbrojnych stało się zagrożenie wykrycia organizacji oraz plany cara Mikołaja I wykorzystania wojska Królestwa Polskiego do tłumienia ruchów wolnościowych w Europie Zachodniej.

CAR MIKOŁAJ  POWIADAMIA SWOJĄ ARMIĘ O WYBUCHU POWSTANIA  

Wybuch powstania listopadowego

WYBUCH POWSTANIA

 Powstanie zbrojne rozpoczęło się wieczorem

29 listopada napaścią na Belweder. Celem tego działania był zamach na Wielkiego Księcia Konstantego. 

WALI POWSTAŃCZE

NOC LISTOPADOWA

Zadaniem innych oddziałów było zaatakowanie koszar, w których znajdowali się rosyjscy żołnierze. Pośpiech i nieporozumienie spowodowały, że plan się nie powiódł. Wielki Książę Konstanty zbiegł. Grupa sprzysiężonych oficerów i podchorążych działała bez szerszego zaplecza. Jednak dzięki wsparciu ludu warszawskiego udało się opanować Arsenał oraz Warszawę. Wojska Wielkiego Księcia Konstantego opuściły stolicę, wycofując się do Wierzbna. Noc listopadowa ukazała siłę i patriotyzm plebsu warszawskiego, który zdecydował o zwycięstwie.

Rząd Tymczasowy

1grudnia powołano Towarzystwo Patriotyczne, które domagało się wszczęcia działań wojennych przeciwko oddziałom rosyjskim znajdującym się w Królestwie. Na czele stanął historyk Joachim Lelewel . Pod naciskiem Towarzystwa Patriotycznego doszło do utworzenia Rządu Tymczasowego z Adamem Czartoryskim. Negocjacje z Wielkim Księciem Konstantym zakończyły się postanowieniami, iż wojska polskie stacjonujące obok niego wrócą do Warszawy, a Wielki Książę Konstanty wraz z oddziałami rosyjskimi opuści granice Polski. 

5 grudnia Józef Chłopicki ogłosił się dyktatorem i rozpoczął rokowania z carem. 

JÓZEF CHŁOPICKI

Jego postulatem było zobowiązanie się Mikołaja I do przestrzegania konstytucji oraz rozszerzenia jej na ziemie wchodzące kiedyś w skład Polski.        Car nie zgodził się na te żądania i domagał się bezwarunkowej kapitulacji Warszawy.                 W następstwie Józef Chłopicki podał się do dymisji. Owocem dyktatury Józefa Chłopickiego było osłabienie rozpędu powstania oraz przygaszenie patriotyzmu wśród ludu Warszawy. Pod koniec stycznia sejm powierzył kierowanie powstaniem nowemu Rządowi Tymczasowemu .

25 stycznia 1831 sejm ogłosił detronizację cara Mikołaja I i dynastii Romanowów. Przestały obowiązywać te artykuły, które dotyczyły unii z Rosją. Najwyższa władza spoczywała w rękach sejmu. W skład sejmu weszli również delegaci z Litwy i Ukrainy. Polskę uznano za monarchię konstytucyjną.

Kierunki polityczne w powstaniu listopadowym

Kluczem do zwycięstwa w powstaniu listopadowym było połączenie interesów chłopskich z powodzeniem sprawy narodowej. Kwestia ta nie została rozwiązana radykalnie w żadnym obozie politycznym. Konserwatyści, na których czele stanął Adam Czartoryski, byli przeciwnikami jakichkolwiek zmian oraz samego powstania. Liczyli na poparcie mocarstw europejskich, zwłaszcza Austrii. 

ADAM CZARTORYSKI

Zgoła odmienną postawę przyjęła lewica Towarzystwa Patriotycznego. Byli zwolennikami ruchu wyzwoleńczego oraz nadania ziem chłopom-żołnierzom. Domagali się zniesienia pańszczyzny. Widzieli przyszłą Polskę jako republikę zapewniającą demokratyczne wolności. Chcieli powołać chłopów do broni. Natomiast prawica Towarzystwa Patriotycznego była zwolenniczką oczynszowania chłopów oraz ustroju monarchiczno -  konstytucyjnego, nie uważała wojny z ruch ogólnonarodowy.

Wojna polsko - rosyjska

Konsekwencją wybuchu powstania listopadowego i detronizacji cara Mikołaja I była wojna polsko-rosyjska, która rozpoczęła się na początku lutego 1831 roku. Na teren Królestwa Polskiego wkroczyła armia carska licząca około 115 tysięcy dowodzona przez Iwana Dybicza, naprzeciwko niej stanęła licząca niespełna 50-tysięczna armia polska. Celem Iwana Dybicza było zdobycie Warszawy i szybkie zakończenie wojny. Polacy postanowili bronić się na przedpolu stolicy. 14 lutego generał Józef Dwernicki pokonał wojska wroga pod Stoczkiem.

JÓZEF DREWNICKI

 Zwycięstwo to miało znaczenie tylko moralne, ponieważ nie zatrzymało ofensywy rosyjskiej. Złamała ją dopiero bitwa pod Olszynką Grochowską (25 II 1831) w wyniku, której wojska polskie wycofały się pod fortyfikacje Pragi, a Iwan Dybicz zrezygnował z dalszego szturmu, wskutek ciężkich strat.

Olszynka Grochowska 

Po zwycięstwie pod Olszynką Grochowską naczelnym dowódcą wojsk został generał Jan Skrzynecki . Nastał okres mobilizacji wojsk.

OBRAZ- OLSZTYNKA GROCHOWSKA

 Do wojska wstąpiło wielu ochotników z innych zaborów. Na Żmudzi wybuchło powstanie, które dało początek ruchom wyzwoleńczym na Litwie i Białorusi.

Ważną rolę w powstaniu odegrał wielki talent strategiczny Ignacy Prądzyński, który stworzył plan kontrofensywy dla Polaków i tak w ciągu 14 dni biało-czerwoni zwyciężali w bitwach pod Wawrem i Dembem Wielkim oraz Iganiami. Sytuacja zaczęła się zmieniać na wiosnę, gdy masowo szeregi wojsk opuszczali chłopi-żołnierze, którzy za zaistniałą sytuację oskarżali szlachtę. Przegraną zakończyła się bitwa pod Ostrołęką (26 maja), spowodowana nieudolnym dowodzeniem Jana Skrzyneckiego. Bierna postawa dowódcy Polaków pozwoliła Rosjanom na spokojny przemarsz wojsk, aż do Warszawy. 

Klęska powstania listopadowego 

Narastające niebezpieczeństwo i drożyzna w stolicy spowodowało, że doszło do wielkich manifestacji dnia 15 sierpnia. Manifestujący domagali się zmiany w rządzie oraz objęcia kierownictwa przez lewicę. Władzę przejął Jan Krukowiecki , który dążył do rokowań z wrogiem i do kapitulacji. 6 września nastąpił atak na Warszawę dowodzony przez generała Iwana Paskiewicza. Decydująca walka została stoczona o Wolę, której bronił generał Józef Sowiński.

SOWIŃSKI NA SZAŃCACH WOLI

 Akt kapitulacji nastąpił dnia 8 września. Tego dnia gotowych do walki było jeszcze kilkadziesiąt tysięcy żołnierzy, znacznie więcej niż w momencie wybuchu powstania. Jednak generalizacja śpieszyła się do zakończenia walki. Powstanie listopadowe zakończyło się

21 października 1831 roku.

Klęska powstania listopadowego spowodowana była bierną postawą dowódców, nieprzeprowadzeniem reform społecznych (sprawa chłopska), przewagą liczb rosyjskich, brakiem pomocy ze strony państw Europy Zachodniej oraz tym, że nie objęło wszystkich ziem polskich.